က်ဴးဘား-အေမရိကား ႏွင္းခဲေပ်ာ္ခ်ိန္

က်ဴးဘားႏိုင္ငံ ၿမိဳ႕ေတာ္ ဟာဗားနားမွာ အေမရိကန္သံရံုးကို ဇူလုိင္ ၂၀ မွာ ျပန္ဖြင့္လိုက္ပါၿပီ၊၊ တေန႔တည္းမွာပဲ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ၀ါရွင္တန္ဒီစီမွာလည္း က်ဴးဘားသံရံုးကို ျပန္ဖြင့္လုိက္ပါတယ္။ ၅၄ ႏွစ္ၾကာ သံတမန္ဆက္ဆံေရး ျပတ္ေတာက္ခဲ့တဲ့ ရန္သူေဟာင္း ၂ ႏုိိင္ငံၾကားမွာ ဆက္ဆံေရး ျပန္လည္ထူထာင္ႏိုင္တာ သမုိင္း၀င္ေျခလွမ္းလို႔ ဆုိႏိုင္ေပမ့ယ္ ပံုမွန္အေျခအေနကို ေရာက္ဖုိ႔ကေတာ့ အခက္အခဲေတြ မ်ားႀကီးကို ျဖတ္ေက်ာ္ရဦးမယ္လို႔ ႏွစ္ႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္ေတြ၊ သံတမန္ေတြနဲ႔ ေလ့လာသူေတြက ဆုိၾကပါတယ္။

အေမရိကန္ ႏိုင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး ဂြ်န္ကယ္ရီက “အျပန္အလွန္ ေလးစားမႈရွိတဲ့ အိမ္နီးခ်င္းေကာင္းေတြအျဖစ္ ေနထုိင္သြားဖို႔ က်ေနာ္တို႔ စိတ္ပိုင္း ျဖတ္ထားပါတယ္။ ဒီလိုေျပာလို႔ အစိုးရ ႏွစ္ရပ္ၾကားမွာ သေဘာထား ကြာဟမႈေတြ အားလံုး အဆံုးသတ္သြားတဲ့ အဓိပၸာယ္ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ အခ်ိန္ကာလ အတန္ၾကာကတည္းက စစ္ေအးေခတ္ ၿပီးဆံုးသြားခဲ့တဲ့ တကယ့္ အရွိတရားကိုေတာ့ ေရာင္ျပန္ဟပ္ပါတယ္” လို႔ ဆုိတယ္။

သမၼတ အုိးဘားမား စကားအတုိင္းဆုိရင္ “ႏွစ္ေပါင္း ၅၀ ေက်ာ္အတြင္း မႀကံဳဖူးတဲ့ အေျပာင္းအလဲ၊ ေခတ္မမီေတာ့တဲ့ ခ်ဥး္ကပ္မႈ” ကို အဆံုးသတ္လုိက္တာပါ၊ ႏွစ္ဖက္ ထိပ္တုိက္ေတြ႔မႈ၊ ရန္လိုမႈေတြ တခန္း ရပ္သြားပါၿပီ။ ႏွစ္ႏိုင္ငံ ဆက္ဆံေရး ျပန္လည္ မထူေထာင္ခင္ ရက္ပိုင္းေလးမွာပဲ က်ဴးဘားသမၼတ ရာအူး ကက္စထ႐ုိက အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုနဲ႔ ရန္မီးပြားရတဲ့ အတိတ္ကို ျပည့္ဖံုးကားခ်ၿပီး ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ အတူယွဥ္တြဲေနထုိင္သြားမယ္လို႔ ဆုိပါတယ္။

ႏွစ္ႏိုင္ငံၾကားမွာ ႀကိတ္၀ုိင္းေတြဟာ ၂၀၁၃ ႏွစ္လည္ေလာက္က စတင္ခဲ့ၿပီး ၂၀၁၄ ဒီဇင္ဘာ ၁၇ ရက္ေန႔မွာေတာ့ သမုိင္း၀င္ ေၾကညာခ်က္ ထြက္ေပၚခဲ့ပါတယ္။ က်ဴးဘားသမၼတ ရာအူး ကက္စထ႐ုိနဲ႔ အေမရိကန္သမၼတ ဘာရတ္ အုိးဘားမားတုိ႔က အက်ဥး္သား လဲလွယ္ခဲ့ၿပီး ဆက္ဆံေရး ပံုမွန္ျပန္လည္ထူေထာင္မယ္လို႔ လူသိရွင္ၾကား ေျပာခဲ့ၾကပါတယ္။

ႏွစ္ႏုိင္ငံ ဆက္ဆံေရး ေအးခဲခဲ့တဲ့ သမုိင္းကို ျပန္ေကာက္မယ္ဆုိရင္ ၁၉၅၉ ဇန္န၀ါရီ ၁ ရက္ေန႔ကေန ျပန္စရပါမယ္။ ဖီဒယ္ ကက္စထ႐ုိနဲ႔ ညီျဖစ္တဲ့ ရာအူး ကက္စထ႐ုိတို႔ ေခါင္းေဆာင္တဲ့ က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရး တပ္ေတြက အေမရိကန္ ေက်ာေထာက္ေနာက္ခံ ေပးထားတဲ့ ဘာတစၥတာအစိုးရကို ျဖဳတ္ခ်ခဲ့ပါတယ္။

ကက္စထ႐ုိ ညီအစ္ကိုက အေမရိကန္ေတြလႊမ္းမိုးတဲ့ က်ဴးဘား စီးပြားေရးကို တခန္းရပ္လိုက္ၿပီး ဆုိဗီယက္ ျပည္ေထာင္စုနဲ႔ အနီးကပ္ ဆက္ဆံခဲ့ပါတယ္။

အေမရိကန္က က်ဴးဘားအေပၚ ခ်မွတ္ထားတဲ့ စီးပြားေရးဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆုိ႔မႈေတြ ဆက္ရွိေနမွာ ျဖစ္ေပမယ့္ ဆက္ဆံေရးသစ္ေၾကာင့္ စစ္ေအးေခတ္ကလုိ ႏုိင္ငံေရးစြန္႔စားခန္း ဇာတ္လမ္းေတြ၊ အေမရိကန္ရဲ႕ ရန္လိုမႈေတြ၊ စီအုိင္ေအရဲ႕ လုပ္ႀကံသတ္ျဖတ္ဖို႔ ႀကိဳးပမ္းမႈေတြ၊ ဆုိဗီယက္ျပည္ေထာင္စု က်ဆံုးခန္းလို႔ ဇာတ္လမ္းေတြေတာ့ ျပည့္ဖံုးကား ခ်လိုက္ပါၿပီ။

က်ဴးဘား ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္ ဖီဒယ္ကက္စထ႐ုိကို သူရဲေကာင္းတေယာက္လို ေလးစားသူေတြ ရွိသလုိ၊ တခ်ဳိ႔ကလည္း အာဏာရွင္လို႔ ျမင္ၾကပါတယ္။ ကာရစ္ဘီယံေဒသထဲက အႀကီးဆံုး ကြ်န္းႏိုင္ငံသမုိင္းမွာ သူဟာ ဆယ္စုႏွစ္ ၄ ခုေက်ာ္ လႊမ္းမိုးထားခဲ့ပါတယ္။

၁၉၅၉ ဇန္န၀ါရီ ၁ ရက္ေန႔မွာ က်ဴးဘားအာဏာရွင္ လက္ယာယိမ္း ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး ဘာတစၥတာ အစိုးရကို ကက္စထ႐ုိ ေခါငး္ေဆာင္တဲ့ ေျပာက္က်ား ေတာ္လွန္ေရးတပ္ေတြက ျဖဳတ္ခ်ႏိုင္လုိက္တဲ့အတြက္ ကက္စထ႐ုိဟာလည္း ကမၻာသိ ေျပာက္က်ား ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။

ကက္စထ႐ုိဟာ ေၾကးရတက္ မိသားစုကေန ေမြးဖြားခဲ့သူျဖစ္ေပမယ့္ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး ေတာ္လွန္ေရးကို ဦးေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။ အေမရိကန္ တုိးရစ္ေတြ အေပ်ာ္ခရီးထြက္ရာ ကာရစ္ဘီယံကြ်န္း ႏိုင္ငံေလးကို တတိယကမၻာရဲ႕ အင္အားႀကီးႏုိင္ငံျဖစ္ေအာင္ ေျပာင္းလဲခဲ့ပါတယ္။ အေနာက္ဘက္ မုိးကုတ္စက္၀ုိင္းေအာက္မွာ ကြန္ျမဴနစ္ႏိုင္ငံကို ထူေထာင္ခဲ့တယ္။ သူရဲ႕ အားကိုးရတဲ့ မိတ္ေဆြရင္းေတာ့ အာဂ်င္တီးနားသား ေတာ္လွန္ေရးသမား ေခ်ေဂြဗားရားပါပဲ။

ကက္စထ႐ုိဟာ အေမရိကန္ဆန္႔က်င္ေရး သမားတေယာက္ျဖစ္တဲ့အတြက္ ၀ါရွင္တန္ကလည္း သူ႔ကိုျဖဳတ္ခ်ဖို႔ အႀကိမ္ေပါင္းမ်ားစြာ၊ နည္းေပါင္းမ်ားစြာ ႀကိဳးစားခဲ့ပါတယ္။ လူသိအမ်ားဆံုး ကိစၥတခုကေတာ့ ၁၉၆၁ ခုႏွစ္မွာ က်ဴးဘားေတာင္ပိုင္းက ပင္လယ္ေကြ႔ေဒသကို အေမရိကန္ စီအုိင္ေအက သင္တန္းေပးခဲ့တဲ့ ျပည္ပေရာက္ က်ဴးဘား တန္ျပန္ေတာ္လွန္ေရးသမား ၁၀၀၀ ေက်ာ္က ၀င္သိမ္းဖုိ႔ ႀကိဳးစားခဲ့ေပမယ့္ မေအာင္ျမင္ခဲ့ပါဘူး။

အဲဒီအျဖစ္အပ်က္အၿပီး သိပ္မၾကာခင္မွာပဲ က်ဴးဘားနဲ႔ ဆိုဗီယက္ ျပည္ေထာင္စုတို႔ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ ခ်ဳပ္ဆုိပါတယ္။ ဆုိဗီယက္ရဲ႕ ႏ်ဴးကလီယား မစ္ဇုိ္င္း ဒံုးက်ည္ေတြကို က်ဴးဘား ေျမေပၚမွာ လွ်ဳိ႕၀ွက္ တပ္ဆင္မယ့္ အစီအစဥ္ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒါကို အေမရိကန္က သိသြားတဲ့အခါမွာေတာ့ ကမၻာႀကီးဟာလညး္ ႏ်ဴးကလီးယားစစ္ပြဲ ေခ်ာက္ကမ္းပါးေပၚ ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ ဒံုးက်ည္စခန္းေတြကို ဖ်က္သိမ္းေပးဖို႔ ဆုိဗီယက္ ေခါငး္ေဆာင္ ခ႐ူးရွက္က သေဘာတူလိုက္မွပဲ တင္းမာမႈ ေျပလည္သြားပါတယ္။

အဲဒီေနာက္ပိုင္းမွာလည္း က်ဴးဘားနဲ႔ ေမာ္စကို ဆက္ဆံေရးဟာ ႏွစ္ေပါင္း ၃၀ ၾကာေအာင္ နီးကပ္ခဲ့ပါတယ္။ အေနာက္ဘက္ မုိးကုတ္စက္၀ုိင္းေအာက္မွာ အေမရိကန္ၿပီးရင္ စစ္အင္အား အေတာင့္တင္းဆံုး ႏုိင္ငံဟာလည္း က်ဴးဘားႏိုင္ငံ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၈၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္ေတြမွာ က်ဴဘားဟာ စီးပြားေရး အက်ပ္အတည္းေတြကေန လြန္ေျမာက္ၿပီး ဖြံ႔႔ၿဖိဳးေရးလမ္းေပၚ တက္လာပါတယ္၊ ဆုိဗီယက္ျပည္ေထာင္စုနဲ႔ ကုန္သြယ္ေရးကေန အက်ဳိးျဖစ္ထြန္းခဲ့တာပါ။

ဒါေပမယ့္ အဲဒီ ဆယ္စုႏွစ္ အဆံုးမွာပဲ ဆုိဗီယက္မွာ မီေခလ္ ဂိုဘာခ်ာ့က ေစ်းကြက္စီးပြားေရးစနစ္ကို ေျပာင္းလဲလိုက္ပါတယ္။ ၁၉၈၉ ခုနွစ္မွာ ဂိုဘာေခ်ာ့က ဟာဗားနားကို အလည္အပတ္သြားရင္းနဲ႔ ကက္စထ႐ုိကိုလည္း ကြန္ျမဴနစ္လမ္းေၾကာင္းကေန ေျပာင္းလဲဖို႔ စည္း႐ုံးခဲ့ေပမ့ယ္ မေအာင္ျမင္ခဲ့ပါဘူး။

ဆုိဗီယက္ျပည္ေထာင္စု ၿပိဳလဲသြားတဲ့အခါ က်ဴးဘားစီးပြားေရးဟာလည္း သိသိသာသာ ၿပိဳက်သြားပါတယ္။ ေလာင္စာျပတ္၊ ရိကၡာျပတ္တဲ့ ကာလကို ျဖတ္သန္းခဲ့ရပါတယ္။ ၁၉၉၄ ခုႏွစ္ ေႏြရာသီကေတာ့ အဆုိးရြားဆံုး စီးပြားေရးကပ္ေဘးဆုိက္ခဲ့ၿပီး က်ဴးဘား ၃၀၀၀၀ ေက်ာ္ဟာ ေလွေတြ၊ ေဖာင္ေတြ စီးကာ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ဖေလာ္ရီဒါျပည္နယ္ဘက္ကို ထြက္ခြာခဲ့ၾကပါတယ္။ အမ်ားစုကို အေမရိကန္ ကမ္းေျခေစာင့္တပ္က ကယ္တင္ႏိုင္ခဲ့လို႔ အေမရိကန္ ေျမေပၚမွာ အေျခခ်ႏိုင္ေပမယ့္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားလည္း ငါးမန္းေပါတဲ့ ေရျပင္မွာ အသက္ေပ်ာက္ခဲ့ၾကပါတယ္။

၂၀၀၂ ခုနွစ္မွာ သမၼတေဟာင္း ဂ်င္မီကာတာ က်ဴဘားႏိုင္ငံကို အလည္သြားခဲ့ပါတယ္။ ကာတာက က်ဴးဘားမွာ ႏိုင္ငံေရး လြတ္လပ္ခြင့္ ဆံုးရံႈးတာကို ေ၀ဖန္ေပမယ့္ က်ဴးဘားအေပၚ ကုန္သြယ္ေရး ပိတ္ဆုိ႔မႈေတြကို ေျဖေလ်ာ့ေပးဖို႔ တိုက္တြန္းခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အေျခအေနေတြက မေျပာင္းတဲ့အျပင္ သမၼတ ေဂ်ာ့ဒဗလ်ဴဘုရွ္ လက္ထက္ ၂၀၀၄ ခုႏွစ္ ေမလမွာ ခရီးသြားလာခြင့္နဲ႔ စီးပြားေရး ပိတ္ဆုိ႔မႈေတြကို တိုးျမႇင့္ခဲ့ၿပီး က်ဴးဘား အတုိက္အခံေတြကို အေထာက္အပံ့ တုိးေပးခဲ့ပါတယ္။ ကက္စထ႐ုိကလည္း ၿမိဳ႕ေတာ္ဟာဗားနားမွာ အေမရိကန္ ဆန္႔က်င္ေရး ဆႏၵျပပြဲႀကီးတခု စီစဥ္ၿပီး တံု႔ျပန္ခဲ့ပါတယ္။ သမၼတဘုရွ္ကို ဖက္ဆစ္ ၀ါဒီလို႔ ကင္ပြန္းတပ္ၿပီး ဂ်ာမန္ အာဏာရွင္ ဟစ္တလာလက္သစ္အျဖစ္ ရႈတ္ခ်ခဲ့ပါတယ္။ ကက္စထ႐ုိက ငါ့တုိင္းျပည့္အတြက္ ေရွ႕ဆံုးက အေသခံ တုိက္မယ္လို႔ ၾကံဳး၀ါးခဲ့ပါတယ္။

၂၀၀၆ ခုႏွစ္ ဇြန္လမွာေတာ့ က်န္းမာေရးအေျခအေန ဆုိးလာတဲ့ ဖီဒယ္ကက္စထ႐ုိက ညီျဖစ္သူ ရာအူး ကက္စထ႐ုိကို ယာယီသေဘာ အာဏာလႊဲေျပာင္းေပးခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၀၈ အေရာက္မွာ ရာအူး ကက္စထ႐ုိက တရား၀င္အာဏာ လြႊဲေျပာင္းယူၿပီး အစ္ကိုျဖစ္တဲ့ ဖီဒယ္ ကက္စထ႐ုိက ကြန္ျမဴနစ္ပါတီကို ဦးစီးတဲ့ အပိုင္းကို ပိုၿပီး တာ၀န္ယူခဲ့ပါတယ္။

ရာအူး ကက္စထ႐ုိက အစိုးရအဖြဲ႔ကို ထိန္းခ်ဳပ္္လုိက္တဲ့အခါမွာေတာ့ သူဟာ သူ႔အစ္ကိုႀကီးေလာက္ အေမရိကန္အေပၚ ရန္လိုတ့ဲ သေဘာထားေတြကို မျပေတာ့ပါဘူး။ ႏိုင္ငံပိုင္ကုမၸဏီေတြရဲ႕ လုပ္ပိုင္ခြင့္ကိုလည္း လြတ္လပ္ခြင့္ ေပးလာပါတယ္၊ စိုက္ပ်ဳိးေရးက႑၊ လက္ကား စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြမွာ အစိုးရ အခန္းက႑ကို ေလ်ာ့ခ်ၿပီး ပုဂၢိလကက႑ေတြကို လမ္းဖြင့္ေပးလာပါတယ္။

သမၼတႏွစ္ေယာက္ ေတြ႔ဆံုမႈကေတာ့ ပနားမားမွာ က်င္းပတဲ့ ၂၀၁၅ အေမရိကားႏိုင္ငံမ်ား ထိပ္သီး အစည္းအေ၀းမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေခါင္းေဆာင္ႏွစ္ေယာက္ မိနစ္ ၈၀ ၾကာေအာင္ ေဆြးေႏြးၾကၿပီးေနာက္ က်ဴးဘားသမၼတက ႏွစ္ႏိုင္ငံ ဆက္ဆံေရး ပံုမွန္ ျပန္ျဖစ္ေအာင္ ဆက္လက္ ႀကိဳးပမ္းသြားမယ္လို႔ ဆုိပါတယ္။

သမၼတ အုိဘားမားကလည္း က်ဴးဘားကို အၾကမ္းဖက္ႏိုင္ငံကို အားေပးတဲ့ႏိုင္ငံစာရင္းကေန ဖ်က္သိမ္းေပးဖို႔ အေမရိကန္ကြန္ဂရက္ကို တုိက္တြန္းခဲ့ပါတယ္၊ ေမလ အေရာက္မွာ အုိးဘားမား ျဖစ္ေစခ်င္တဲ့အတုိင္းပဲ ႏုိင္ငံျခားေရးဌာန တရား၀င္ ေၾကညာပါတယ္။

က်ဴးဘားနဲ႔ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုတို႔ဟာ မုိင္ ၉၀ ပဲ ပင္လယ္ျခားပါတယ္။ နီးလ်က္နဲ႔ ေ၀းေနတဲ့ ႏွစ္ႏိုင္ငံက သံ႐ုံးေတြ အျပန္အလွန္ ဖြင့္လိုက္ၾကေပမ့ယ္ ပံုမွန္ အေျခအေန ျပန္ေရာက္ဖို႔ကေတာ့ ခက္ခဲၾကမ္းတမ္းတဲ့ ခရီးရွည္ႀကီးကို ျဖတ္သန္းရပါဦးမယ္။

က်ဴးဘားႏိုင္ငံဆုိင္ရာ အေမရိကန္ သံတမန္ေဟာင္း ၀ိန္းစမစ္က “သံ႐ုံးေတြ ျပန္ဖြင့္ၿပီးရင္ ပံုမွန္ေဆြးေႏြးပြဲ စကား၀ုိင္းေတြ ဆက္လုပ္ရမယ္။ ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆို႔မႈေတြကလည္း ဆက္ရွိေနတယ္။ က်ေနာ္တို႔မွာ ပံုမွန္ ဆက္ဆံေရး မရွိခဲ့ဘူး။ ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆို႔ထားတာကို ရုပ္သိမ္းေပးဖုိ႔ က်ဴးဘားဘက္က ေတာင္းဆုိေနတယ္။ အေျခအေနက ခက္ခဲပါတယ္” လို႔ ဆုိတယ္။

အေမရိကန္ဘက္က စီးပြားေရး ပိတ္ဆုိ႔မႈေတြကို မ႐ုပ္သိမ္းမခ်င္းေတာ့ ပံုမွန္ဆက္ဆံေရး အေျခအေနကိုေရာက္ဖို႔ မျဖစ္ႏိုင္ဘူးလို႔ က်ဴးဘားသမၼတက ေျပာထားပါတယ္။ ဒီမုိကရက္တစ္ပါတီက သမၼတ အုိဘားမားအေနနဲ႔ ဘယ္ေလာက္ပဲ ေျဖေလ်ာ့ေပးခ်င္ဦးေတာ့၊ ရီပက္ဘလီကန္ေတြ လႊမ္းမိုးထားတဲ့ လႊတ္ေတာ္ကို ျဖတ္သန္းဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒါတင္မက အေမရိကန္ေရတပ္စခန္း အေျခစိုက္ထားတဲ့ ဂြါတာနာမုိ ပင္လယ္ေအာ္ကို ျပန္ေပးဖို႔ က်ဴးဘားက ေတာင္းဆုိထားပါတယ္။

က်ဴးဘားဘက္က ေစ့စပ္ ညႇိႏႈိင္းေရးမွဴး ဂ်ဳိစ္ဖီနာ ဗီဒယ္က “ကိုင္တြယ္ရမယ့္ ကိစၥေတြက ဆယ္စုႏွစ္ ေပါင္းမ်ားစြာ ျဖစ္တည္လာတဲ့ ျပႆ နာေတြ ျဖစ္လို႔ ရႈပ္ေထြးပါတယ္။ ဒါေတြကို ေျဖရွင္းဖုိ႔ေတာ့ လိုတာေပါ့၊ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ တဆံုးတေန႔က်ရင္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုနဲ႔ က်ဴးဘားတို႔ၾကားမွာ ဆက္ဆံေရး ျပန္ေကာငး္လာမယ္လို႔ေတာ့ ေျပာႏိုင္ပါတယ္” လို႔ ဆုိပါတယ္။

ေနသြင္ - DVB