၂၀၁၅ -၂၀၁၆ ခုႏွစ္ အယ္လ္နီညိဳရဲ႕ က်ယ္ေလာင္လာတဲ့ စိန္ေခၚသံ

ဓာတ္ပုံ - ဦးထြန္းလြင္ေဖ့စ္ဘြတ္ခ္

ေဂၚဇီလာအယ္လီနီညိဳ

ရာစုႏွစ္ရဲ႕ အျပင္းထန္ဆံုးေသာအယ္လ္နီညိဳျဖစ္စဥ္ဟာ ပစိဖိတ္သမုဒၵရာအတြင္းတြင္ အရွိန္ယူ အစပ်ိဳးေန ျဖစ္ပါတယ္။ ေသဆံုးသူေပါင္း ၂၁၀၀ ေက်ာ္နဲ႔ အေထြေထြအရပ္ရပ္ပ်က္စီးမႈတန္ဖိုး အေမရိကန္ေဒၚလာ ၃၃ ဘီလီယံေက်ာ္တဲ့အထိ ထိခိုက္ပ်က္စီး ေသဆံုးမႈ ျမင့္မားခဲ့ေသာ ၁၉၉၇-၉၈ အယ္လ္နီညိဳ ျဖစ္ပြားခဲ့ၿပီးေနာက္၊ ယခု ၂၀၁၅ ခုႏွစ္တြင္ ျဖစ္ေပၚလာမည္႕ ေဂၚဇီလာ အယ္လ္နီညို (Godzilla El Nino) ကို လူအမ်ားက စိုးရိမ္ပူပန္လ်က္ရွိေနၾကပါတယ္။

ေရသတၱ၀ါအမ်ားနဲ႕အပင္မ်ားအေပၚထိခိုက္မႈေတြ

အယ္လ္နီညိဳျဖစ္စဥ္မ်ားဟာ အေမရိကန္ကမ္းရိုးတန္းတေလွ်ာက္ရွိ ေရေအးစီးေႀကာင္းမ်ားကို ေရေအာက္အေတာ္နက္တဲ့အထိ နိမ့္ဆင္းက်သြားေစပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ ေရေအးစီးေႀကာင္းမ်ားထဲမွာ အာဟာရဓာတ္ပစၥည္းမ်ားျဖစ္ႀကတဲ့ plankton နဲ႔ ငါးမ်ိဳးေစ့မ်ားအတြက္ အေထာက္အကူ ပစၥည္းမ်ား ျဖစ္ၾကပါတယ္။ မ်ားစြာပါ၀င္ေနပါတယ္။ ဒါေတြဟာ သစ္ေတာေတြ၊ ႏို႔တိုက္ငါးသတၱ၀ါေတြ (ဥပမာ- ရိုးရိုးဖ်ံနဲ႔ ပင္လယ္ဖ်ံႀကီးမ်ား)မ်ားအတြက္ အေထာက္အကူပစၥည္းမ်ား ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ပစိဖိတ္သမုဒၵရာအတြင္း အေရွ႕ေျမာက္နဲ႔ အေရွ႕ေတာင္ကုန္သည္ေလမ်ား အားေလ်ာ့က်လာသည္နဲ႔ သမုဒၵရာအတြင္း ေရေႏြးေရျပင္မ်ား က်ယ္ျပန္႔လာလ်က္ရွိေနပါတယ္။ ကာလီဖိုးနီးယားကမ္းေျခတေလွ်ာက္တြင္ ငါးေတြဟာ ေရေအးကို ရွာေဖြတဲ့အေနနဲ႔ မိမိတို႔ က်က္စားရာ မူလေရျပင္မ်ားမွ အျပင္ဖက္ကို ေျပာင္းေရႊ႕သြားၾကၿပီျဖစ္ပါတယ္။ အက်ိဳးဆက္အေနနဲ႔ ပင္လယ္ဖ်ံႀကီးမ်ားဟာ ငါးသတၱ၀ါမ်ားကို စားေသာက္ေလ့ရွိၾကတဲ့ ပင္လယ္ဖ်ံႀကီးမ်ားဟာ အစာအဟာရအတြက္ မိမိတို႔ သားေပါက္ငယ္မ်ားကို ထားရစ္ကာ အစာရွာထြက္ကုန္ၾကသျဖင့္ ပင္လယ္ဖ်ံ သားေပါက္ေလးမ်ားဟာ အစာေရစာျပတ္လပ္မႈနဲ႔ ႀကံဳေတြ႔ေနၾကရပါတယ္။ ျပီးခဲ့တဲ့ ႀသဂုတ္လအတြင္းကပင္ Sausalito ၿမိဳ႕တြင္ အေျခစိုက္တဲ့ The Marine Mammal Centre က ပင္လယ္ဖ်ံသားေပါက္ ၁၂၀၀ ကို ကယ္ဆယ္ေပးခဲ့ရပါတယ္။

ကာလီဖိုးနီးယားမိုးေခါင္မႈအတြက္မိုးရႏိုင္ပါတယ္။ သို႕ေသာ္….

ပိုမိုပူေႏြးတဲ့ ပင္လယ္ေရမ်ားေႀကာင့္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု ကယ္လီဖိုးနီးယားကမ္းေျခ တေလွ်ာက္တြင္ မုန္တိုင္းမ်ား ပိုမိုျဖစ္လာႏိုင္သျဖင့္ မိုးေခါင္မႈဒဏ္ ခံစားေနရေသာ ကယ္လီဖိုးနီးယား ျပည္နယ္အတြက္ မုန္တိုင္းမိုးမ်ား ရရွိႏိုင္မည္ျဖစ္သျဖင့္ ၀မ္းသာဖြယ္ရာ ျဖစ္ေသာ္လည္း၊ အယ္လ္နီညိဳႏွစ္တြင္ ျဖစ္ေသာမုန္တိုင္းမ်ားမွာ အားအလြန္ ျပင္းထန္တတ္သျဖင့္ မုန္တိုင္းဒဏ္ခံၾကရမည့္အေရးကလည္း ရတက္မေအးစရာ ျဖစ္ေနပါတယ္။ မ်ိဳးတံုးေတာ့မယ့္အႏၱရာယ္နဲ႔ ႀကံဳေတြကေနရတဲ့ေရသတၱ၀ါေတြ ၁၉၈၂-၈၃ အယ္လ္နီညိဳျဖစ္စဥ္ျဖစ္ခဲ့စဥ္က Galapagos ကြ်န္းတြင္ ပင္လယ္ေရမ်ား ျမင့္တက္လာမႈေႀကာင့္ အစိမ္းေရာင္နဲ႔ အနီေရာင္ရွိၾကတဲ့ ပင္လယ္ေရေမွာ္ေတြဟာ ပင္လယ္ေရ တိုက္စားမႈေၾကာင့္ လႊင့္ေမ်ာပ်က္စီးသြားခဲ့တယ္။ ဒီေရေမွာ္ေတြဟာ ပင္လယ္ဖြတ္ႀကီးမ်ားရဲ႕ အာဟာရျဖစ္တဲ့အတြက္ ပင္လယ္ဖြတ္ႀကီးမ်ားဟာလည္း အစာအာဟာရျပတ္လပ္ကာ ေသဆံုးကုန္ၾကတဲ့အတြက္ ပင္လယ္ဖြတ္ႀကီးမ်ား အေရအတြက္ဟာ မ်ားစြာ ေလ်ာ့က်သြားခဲ့ရပါတယ္။ အယ္လ္နီညိဳျဖစ္စဥ္တခုဟာ ပ်က္စီးဆံုးရံႈးမႈခံရလြယ္ေသာ မ်ိဳးေစ့မ်ိဳးကြဲမ်ားကို လံုး၀ ကြယ္ေပ်ာက္သြားတဲ့အထိ ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။

အယ္လ္နီညိဳျဖစ္စဥ္နဲ႔ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲျခင္း၊ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈဟာ အယ္လ္နီညိဳျဖစ္စဥ္မ်ားကို ပို၍ အႀကိမ္မ်ားစြာျဖစ္ေစရံုမက၊ အင္အားလည္း ပို၍ ျပင္းထန္လာေစတတ္သျဖင့္ ေဂဟစနစ္မ်ား၊ အပင္မ်ား၊ သတၱ၀ါမ်ားအေနျဖင့္ ျပန္လည္ပိ်ဳးေထာင္ရန္ အခ်ိန္လံုလံုေလာက္မရႏိုင္ျခင္းဟာ ျပႆနာတရပ္ ျဖစ္ေနေစပါတယ္။ ေလ့လာမႈမ်ားအရ အယ္လ္နီညိဳျဖစ္စဥ္မ်ားဟာ ပို၍ပို၍ ျပင္းထန္လာေနသျဖင့္ ရာသီဥတု ေျပာင္းလဲမႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ား အထူးသျဖင့္ ဓာတ္ေငြ႔ထုတ္လႊတ္မႈ ေလ်ာ့ခ်ေရးလုပ္ငန္း မ်ားကို အပူတျပင္း ေဆာင္ရြက္ရန္အထူး လိုအပ္ေနၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။

အယ္လ္နီညိဳဟာ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈရဲ႕ျဖစ္စဥ္တခုလား။ အေရးႀကီးေသာအခ်က္တခုမွာ အယ္လ္နီညိဳဟာ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈေႀကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ျဖစ္စဥ္တရပ္မဟုတ္ပါ။ အယ္လ္နီညိဳဟာ သဘာ၀အတြင္း ၇ ႏွစ္မွ ၁၀ ႏွစ္အတြင္း ျဖစ္ေပၚေလ့ရွိတဲ့ သဘာ၀ပတ္လည္ျဖစ္စဥ္တရပ္သာ ျဖစ္ပါတယ္။ အမွန္အတိုင္းေျပာရပါက အယ္လ္နီညိဳျဖစ္စဥ္ကို လူသားမ်ားက ၁၅ ရာစုႏွစ္ကတည္း က ေတြ႔ရွိ မွတ္သားထားခဲ့တာ ျဖစ္ၿပီး ရာသီဥတုေျပာင္းလဲျခင္းကေတာ့ ၁၉၈၀ ခုႏွစ္ခန္႔ကမွ စတင္ျဖစ္ေပၚလာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ အယ္လ္နီညိဳဟာ ကမၻာ့ေဂဟစနစ္ကို မပ်က္စီးေစတဲ့အျပင္ အားေပးမႈပင္ျပဳေန တယ္လို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အခက္အခဲတခုကေတာ့ ကမၻာ့ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈေႀကာင့္ အယ္လ္နီညိဳ ျဖစ္စဥ္မ်ားဟာ ၂ ႏွစ္ မွ ၃ ႏွစ္ တခါဆိုသလို အျဖစ္မ်ားလာတဲ့အျပင္၊ ပိုၿပီးလည္းျပင္းထန္လာၾကျခင္းပဲျဖစ္ပါတယ္။

၁၉၉၇-၉၈ အယ္လ္နီညိဳေၾကာင့္ ထိခိုက္ပ်က္စီးမႈေတြ လက္ရွိအခ်ိန္ကာလအထိ ၁၉၉၇-၉၈ ခုႏွစ္က ျဖစ္ေပၚခဲ့ေသာ အယ္လ္နီညိဳဟာ အားအေကာင္းဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီတုန္းက အယ္လ္နီညိဳရဲ႕ထိခိုက္မႈေႀကာင့္ အေထြေထြအရပ္ရပ္ပ်က္စီး ဆံုးရံႈးမႈတန္ဖိုး အေမရိကန္ေဒၚလာ ၃၄ ဘီလီယံ၊ ေသဆံုးသူေပါင္း ၂၄၀၀၀၊ ဒဏ္ရာရရွိသူေပါင္း ၅၃၃ ၀၀၀)၊ ေရႊ႕ေျပာင္းသူေပါင္း ၆ သန္း၊ ထိခိုက္သူေပါင္း ၁၁၁ သန္း၊ ထိခိုက္ေသာ ေျမဧကေပါင္း ၅၆ သန္း ျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံအေနျဖင့္ ၁၉၉၇-၉၈ ခုႏွစ္ အယ္လ္နီညိဳေၾကာင့္ ၿမိဳ႕ႀကီး ၁၈ ၿမိဳ႕တို႔တြင္ အပူခ်ိန္အျမင့္ဆံုးစံခ်ိန္သစ္မ်ား တင္ခဲ့တယ္။ ၿမိဳ႕ႀကီး ၁၅ ၿမိဳ႕တို႔တြင္ မိုးေရခ်ိန္ အနည္းဆံုးစံခ်ိန္ သစ္မ်ား တင္ခဲ့ပါတယ္။ ထို႕အျပင္ စခန္းေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာတို႔တြင္ ဒုတိယအျမင့္ဆံုးအပူခ်ိန္ စံခ်ိန္သစ္မ်ားနဲ႔ ဒုတိယအနည္းမိုးေရခ်ိန္စံခ်ိန္သစ္မ်ား တင္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ေငြက်ပ္ဘီလီယံေပါင္း မ်ားစြာ ထိခိုက္ဆံုးရံႈးခဲ့ရပါတယ္။

အယ္လ္နီညိဳနဲ႔ မုတ္သံုရာသီ မုတ္သံုရာသီဥတုမွာလည္း ထိခိုက္ခဲ့ရပါတယ္။ ၁၉၉၇-၉၈ အယ္လ္နီညိဳ ရာသီကာလဟာ ၁၂ လခန္႔ ၾကာျမင့္ခဲ့ျပီး၊ ၁၉၉၇-ဇြန္လမွ ၁၉၉၈ ေမလအထိ ၾကာျမင့္ခဲ့ပါတယ္။ မုတ္သံုရာသီ ဥတုအေနနဲ႔ (၁) ၁၉၉၇ နဲ႔ ၁၉၉၈ (၂) ႏွစ္လံုး အပူခ်ိန္ေတြဟာ ျဖစ္ျမဲထက္ပိုခဲ့တယ္။ (၂) ၁၉၉၇နဲ႔ ၁၉၉၈ (၂)ႏွစ္လံုး မိုးေရခ်ိန္ေတြဟာ ရြာသြန္းျမဲေအာက္ေလ်ာ့ခဲ့တယ္။ (၃) ၁၉၉၇ နဲ႔ ၁၉၉၈ (၂)ႏွစ္လံုး မိုးေခါင္မႈ ဒဏ္ခံခဲ့ရတယ္။ (၄) ၁၉၉၇ ခုႏွစ္တြင္ မုန္တိုင္းျဖစ္ေပၚမႈသိသိသာသာေလ်ာ့နည္းခဲ့တယ္။ (၅) ၁၉၉၇ နဲ႔ ၁၉၉၈ (၂)ႏွစ္လံုး မုတ္သံုအ၀င္ေနာက္က်ခဲ့ပါတယ္။ (၆) ၁၉၉၇ နဲ႕ ၁၉၉၈ (၂)ႏွစ္လံုး မုတ္သံုအထြက္ေစာခဲ့ပါတယ္။ (၇) ၁၉၉၇ နဲ႔ ၁၉၉၈ (၂)ႏွစ္လံုး မိုးရာသီ တိုေတာင္းခဲ့ပါတယ္။ အယ္လ္နီညိဳဟာ ျမန္မာနိုင္ငံအတြက္ အလြန္အေရးႀကီးတယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ဒီႏွစ္မွာ ဆိုး၀ါးတဲ့ ေရႀကီးမႈဒဏ္ကို ခံထားရတယ္။ ေရႀကီးတဲ့ေနရာမွာလည္း အစဥ္အလာ မဟုတ္တဲ့ ေနာက္က်ိေရေတြ၊ ရႊ႔ံ႕ႏြံ နဲ႔ အမိႈက္ေတြ ေရာေႏွာပါေနတဲ့ မသန္႔တဲ့ေရေတြ ဖံုးလႊမ္းခံခဲ့ရတယ္။ ဒါ့အျပင္ ေရျပန္က်သြားေတာ့လည္း ႏံုးေတြ၊ သဲေတြ၊ အမိႈက္ေတြဟာ လူခါးတေစာင္းကေန တရပ္ခန္႔အထိ တင္က်န္ရစ္ခဲ့တယ္။ ဒီေတာ့ သံုးေရ၊ ေသာက္ေရ ေရသယံဇာတေတြ ပ်က္စီးခဲ့ရတယ္။ စိုက္ပ်ိဳးပင္ေတြ ပ်က္စီးခဲ့ရလို႔ အခ်ိန္မီျပန္စိုက္ဖို႔ ႀကိဳးပမ္းေနၾကရတယ္။ ဒီေတာ့ ေရလိုအပ္မႈ (Demand)ဟာ အျမင့္ဆံုး ျဖစ္ေနတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျမန္မာနိုင္ငံမွာ ႏွစ္စဥ္ ေရရွားပါးမႈႀကံဳေတြ႔ေနရတာ ဆယ္စုႏွစ္တမွ်ႀကာခဲ့ျပီ။ လက္ရွိ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္မွာ မုတ္သံုကလည္း ဆုတ္ခြာခဲ့ၿပီ။ ႏို၀င္ဘာလကုန္အထိၾကာမယ့္ မိုးလြန္ကာလမွာလည္း မိုးရႏိုင္မႈဟာ ရြာသြန္းျမဲေအာက္ေလ်ာ့မယ္လို႕ခန္႔မွန္းထားခဲ့ၿပီးၿပီ။ ဒီဇင္ဘာလ ၁ ရက္မွ ေဖေဖာ္၀ါရီလကုန္ အထိ ၾကာမယ့္ ေအးၿပီးေျခာက္ေသြ႔ကာလ၊ မတ္လ ၁ ရက္မွ ဧၿပီလကုန္အထိ ၾကာမယ့္ ပူၿပီးေျခာက္ေသြ႔ကာလေတြ ေၾကာင့္ ေျခာက္ေသြ႔ကာလဟာ ၅ လခန္႔ ၾကာဦးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈေၾကာင့္ မိုးနည္းေနၿပီး အပူခ်ိန္ျမင့္တက္မႈႀကံဳေတြ႔ေနရတဲ့ လက္ရွိကမၻာဟာ အယ္လ္နီညိဳျဖစ္စဥ္ေၾကာင့္ ပို၍ ပူၿပီးေျခာက္ေသြ႔တဲ့ရာသီဥတုကို ၾကံဳေတြ႔ၾကရဦးမယ္ဆိုရင္ျဖင့္ မိုးနည္းမႈဒုကၡ၊ ေရရွားပါးမႈဒုကၡ၊ အပူခ်ိန္ျမင့္တက္မႈဒုကၡေတြဟာ ၂၀၁၅ လက္ရွိအခ်ိန္မွစတင္ၿပီး ၂၀၁၆ မိုးဦးရာသီအထိ ရင္ဆိုင္ႀကံဳေတြ႔ၾကရမယ့္ အယ္လ္နီညိဳစိန္ေခၚသံမ်ား ျဖစ္ေနပါတယ္ ဆိုတာကို ႀကိဳတင္ အသိေပးလိုက္ရေႀကာင္းပါ။

ေမာင္ထြန္းလြင္(မိုးေလ၀သ)

ဦးထြန္းလြင္ ေဖ့စ္ဘြတ္ခ္မွ ျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။ / DVB