Menopause (1) ေသြးမဆံုးခင္၊ ေသြးဆံုးရင္ ျဖစ္ခ်င္တာေတြ (၁)

ဆရာရွင့္ က်မအသက္ ၄၇ ျပည္႔ေတာ့မွာပါ။ က်မမွာ သားသမီးသံုးေယာက္ရွိပါတယ္ဆရာ။ က်မအသက္ ၃၆ ႏွစ္မွာ သားအိမ္တြင္းမွာ အဖုေလးေတြ႕လို႔ သား အိမ္ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ ရာသီေသြးဆင္းတိုင္း ဆိုးဆိုး ဝါးဝါး နာက်င္ကိုက္ခဲေနတာမို႔ OG ျပရင္း အဖုေလးေတြ႕တယ္ဆိုလို႔ပါ။

သားသမီးလဲသံုးေယာက္ရွိၿပီးသားမို႔ သားအိမ္က ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ဖို႔ကလြဲရင္ မရွိလဲရတဲ့ အပို ပစၥည္းျဖစ္တဲ့ အတြက္ ထုတ္ခ်င္လဲရတယ္ဆိုလို႔ပါ။ ဒါေၾကာင့္ က်မ သားအိမ္ထုတ္ဖို႔ သေဘာတူ ခဲ့ပါတယ္ဆရာ။

အဲဒီအခ်ိန္က က်မအသက္ငယ္ေသးတယ္ဆိုၿပီး သားအိမ္ကိုသာထုတ္ခဲ့ၿပီး မ်ိဳးဥအိမ္နဲ႔ သားအိမ္ေခါင္း ကိုေတာ့ ခ်န္ထားခဲ့တယ္ေျပာပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေနာက္တႏွစ္ အသက္ ၃၇ ႏွစ္မွာ အရည္အိတ္ထပ္ျဖစ္လို႔ အဲဒီဆရာမႀကီးနဲ႔ပဲ ျပန္ျပၿပီး အကုန္ဖယ္ရွားလိုက္ရပါတယ္ဆရာ။ အစပိုင္းတုန္းက က်မသေဘာေပါက္ တာက သားအိမ္ထုတ္ထားရင္ ေသြးဆံုးကိုင္တဲ့ ေဝဒနာမခံစားရဘူးလို႔ပဲ သေဘာေပါက္တာပါ။ OG ကလဲ ဒါနဲ႔ပတ္သတ္ၿပီး မေဆြးေႏြးခဲ့ပါဘူးရွင္။ ေနာက္ပိုင္းက်မ စာေတြဖတ္ရင္းနဲ႔ သိလာတာက သားအိမ္ထုတ္ ထားတဲ့သူဟာ သာမာန္လူထက္ ပိုၿပီး ေသြးဆံုးကိုင္တဲ့ေဝဒနာကို ခံစားရတယ္ဆိုတာပါ ဟုတ္ပါသလားရွင္။

သားအိမ္ထုတ္ၿပီးေနာက္ပိုင္းမွာ ေခါင္းညာဘက္တျခမ္းကိုက္တဲ့ေဝဒနာျဖစ္ပါတယ္။ ဦးေႏွာက္ CT ရုိက္ၿပီး စစ္ေတာ့ ဘာမွမျဖစ္ဘူးေျပာပါတယ္ရွင္ ေခါင္းအေနာက္ညာဘက္က အပ္နဲ႔ထိုးခံရသလိုစူးၿပီးနာတာ က်ီးေပါင္းျဖစ္တယ္လဲ ေျပာပါတယ္။

အခု က်မအသက္ ၄၇ မွာ အစားအေသာက္စားခ်င္စိတ္မရွိတာ ညဘက္ႏွစ္ႏွစ္ခ်ိဳက္ခ်ိဳက္အိပ္မေပ်ာ္တာ ဘယ္ေလာက္ပဲညည္႔နက္မွအိပ္ပါေစ မနက္ေလးနာရီဆိုႏိုးေနတာ ေန႔လည္ဘက္လဲ တခါတရံ အိပ္ေရး ပ်က္လြန္းမွ ခဏေလးအိပ္ေပ်ာ္တာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ နားေတြက ေလထြက္သလိုအူလာၿပီး တစံုတခုဆို စိတ္အားငယ္လာတယ္ မ်က္ရည္လြယ္လာတယ္ဆရာ။ ေခြ်းတအားထြက္ရင္ လူကႏံုးခ်ိပင္ပန္းသလိုခံစား ရၿပီး အပူဒဏ္လဲမခံႏိုင္ပါဘူး။ စိတ္ရႈပ္တဲ့ဒဏ္ေတြမခံႏိုင္ေတာ့ပဲ တေယာက္ထဲ ေအးေအးေဆးေဆးေန ခ်င္စိတ္သာ ျဖစ္လာတယ္ ပင္ပင္ပန္းပန္းလဲ ဘာတခုမွမလုပ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။

အဲဒါ ေသြးဆံုးကိုင္တဲ့လကၡဏာလို႔ ေျပာပါတယ္ရွင္၊ ဟုတ္ပါသလားဆရာ။ သားအိမ္ထုတ္ထားတဲ့သူ တေယာက္ဟာ ေသြးဆံုးကိုင္ရင္ ဘယ္လိုသိႏိုင္ပါသလဲရွင္။ သူမ်ားထက္ပိုခံစားရတယ္ဆိုတာေရာ ဟုတ္ပါ သလား ဘယ္လိုပိုခံစားရသလဲ သားအိမ္ထုတ္ျခင္းရဲ႕ ေကာင္းက်ိဳးဆိုးက်ိဳးေတြက ဘာေတြလဲ၊ ဘာေတြျဖစ္ လာႏိုင္လဲ က်မသိခ်င္တာပါရွင္။

ျမန္မာေတြက ေသြးဆံုး-သားဆံုးလို႔ တြဲသံုးတယ္။ သူမ်ားေတြကေတာ့ ေသြးဆံုးခ်ိန္နဲ႔ ေသြးဆံုးခါနီးလို႔ တြဲေရးတယ္။ ေသြးဆံုးတာဆိုတာ အမ်ိဳးသမီးတေယာက္မွာ ရာသက္ပန္ ရာသီမလာေတာ့တာျဖစ္တယ္။ ဘဝမွာ တကယ့္ အခ်ိဳးအေကြ႔တခု ျဖစ္တယ္။ ေရာဂါရလာတာ မဟုတ္ပါ။ ရာသီေသြးဆင္းတာလဲ မမွန္ေတာ့သလို လစဥ္ မ်ိဳးဥထြက္တာလဲ ပံုမွန္မဟုတ္ေတာ့ပါ။ ၾကားရက္မွာ ေသြးဆင္းမယ္။ မ်ိဳးဥကလည္း တခ်ိဳ႕လမွာထြက္မယ္။ တခါတေလမထြက္လာေတာ့ပါ။

ဒါေပမဲ့ ေနေကာင္းထိုင္သာရွိမႈမွာေတာ့ သက္ေရာက္မႈၾကီး ျဖစ္ေစတယ္။ မိန္းမဘဝမွာ ဆုလာဘ္ရသလိုျဖစ္ လာတယ္လို႔ ယူတတ္ရင္ ယူဆႏိုင္တယ္။ ႏွလံုးေရာဂါ၊ အရိုးေရာဂါတို႔လို ျဖစ္လာႏိုင္စရာေတြကိုလဲ က်န္း မာေရးအသိရွိရွိနဲ႔ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။ မ်က္ႏွာနီျမန္းတာ၊ ညေခြ်းထြက္တာ စတဲ့အသစ္ျဖစ္လာေတြ ခံစားရမွာျဖစ္ေပမဲ့ လစဥ္ဆိုတာ ပူစရာမလိုေတာ့ဘူး။ ရင့္က်က္-ျပည့္စံုလာျပီ။ ႏွလံုးေရာဂါ၊ အရိုးေရာဂါတို႔ လို ျဖစ္လာႏိုင္စရာေတြကိုလဲ က်န္းမာေရး အသိရွိရွိနဲ႔ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။

ဘာလို႔ျဖစ္လာသလဲ။ အသက္ေၾကာင့္ပါ။ ကေလးမရႏိုင္ေတာ့ဘူး။ မ်ိဳးဥအိမ္ကေန အပ်ိဳျဖစ္ကတည္းက လုပ္ေပးေနခဲ့၊ ထုတ္ေပးေနခဲ့တာမွန္သမွ် ေလွ်ာ့ခ်လိုက္ျပီ။ အသက္ေၾကာင့္ မဟုတ္ဘဲ မ်ိဳးဥအိမ္ ႏွစ္ဖက္လံုး ထုတ္ရတာ၊ ကင္ဆာေဆး ေပးတာ၊ တင္ပါးဆံုေနရာကို ဓါတ္ကင္တာေတြ ကေနလဲ ေစာျပီး ေသြးဆံုးႏိုင္ပါ တယ္။ သားအိမ္ထုတ္ရေပမဲ့ မ်ိဳးဥအိမ္ ခ်န္ထားရင္ ေဟာ္မုန္းတန္ခိုးေတြ ဆက္ရွိေနပါအံုးမယ္။ ရာသီေသြးမလာေတာ့ဘူး။ ကေလးလဲမရႏိုင္ေတာ့ဘူး။

ေသြးဆံုးခ်ိန္ဟာ ျမန္မာေတြက ၄၅ ႏွစ္လို႔ ႏုတ္က်ိဳးေနတယ္။ ပ်မ္းမွ် ၅၁ ႏွစ္ျဖစ္တယ္။ ၄ဝ ကတည္းကဆံုး သူနဲ႔ ၆ဝ က်မွ ဆံုးသူေတြလဲ ရွိပါတယ္။ ဆရာဝန္ေတြ ဘယ္ေလာက္ေတာ္ေနေန အမ်ိဳးသမီးလူနာ ဘယ္ေတာ့ ေသြးဆံုးမယ္၊ ဘာေတြ ျဖစ္လာမယ္ဆိုတာ မွန္းလို႔ မရပါ။ ၁၂ လတာဆက္တိုက္ ရာသီ မလာ တာကိုမွ ေသြးဆံုးအမ်ိဳးသမီးစာရင္းထဲ ထည့္ပါမယ္။ ေသြးဆံုးဆိုတာ တေျဖးေျဖးျဖစ္လာတယ္။ အဲလို မူမမွန္ ျဖစ္လာေနခ်ိန္ကို ေသြးမဆံုးခင္ျဖစ္တာေတြလို႔ ေခၚတယ္။ ဒီအေတာအတြင္းလဲ ကေလး ရႏိုင္ေသး တယ္။

ျဖစ္တာေတြက တေယာက္နဲ႔တေယာက္မတူပါ။ တခ်ိဳ႕မွာ ေျပာင္းသြား၊ ရပ္သြားမွန္းမသိ ျဖစ္တယ္။ တခ်ိဳ႕ ၾက ခံလိုက္ရတာလို႔ ေျပာတယ္။ ရာသီရက္ တိုလာတာ၊ တလနဲ႔တလ ပိုျခာလာတာ၊ ဆင္းတာက နည္းလာ တာ၊ တခ်ိဳ႕ ပိုမ်ားတာေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဒါေတြျဖစ္တိုင္း ေဆးကုဘို႔မလိုပါ။ ဆရာဝန္ျပရင္ေတာ့ ပိုေကာင္းပါ တယ္။ သဘာဝနည္းနဲ႔ မဟုတ္ဘဲ မ်ိဳးဥအိမ္ကို ေဆးေပး၊ ခြဲစိတ္၊ ဓါတ္ကင္နည္းနဲ႔လုပ္လို႔ ေသြးဆံုးတာမ်ိဳးက ရုတ္တရက္ၾကီးခံရတယ္။

မ်က္ႏွာနီျမန္းတာကို အျဖစ္ၾကရဆံုးဘဲ။ ပူေႏြးတာ ခံစားရမယ္။ မ်က္ႏွာ၊ လည္ပင္း၊ လက္ေမာင္း၊ ေက်ာ၊ ရင္ပတ္ေတြမွာ နီရဲရဲျဖစ္မယ္။ ေခြ်းပိုထြက္မယ္၊ အိပ္ေရးပ်က္ႏိုင္တယ္။ ခ်မ္းႏိုင္တယ္။ မီးယပ္ခ်မ္း လို႔ ေျပာၾကတာထဲ ဒါလဲ ပါမလားဘဲ။ ၁ဝ-၃ဝ စကၠန္႔ၾကာႏိုင္တယ္။ ေအးတဲ့ေနရာ၊ ပန္ကာ၊ သာမန္ေလ့က်င့္ ခန္းလုပ္တာ၊ အပူအစပ္ေလွ်ာ့စားတာ၊ စိတ္ဖိအား ေလွ်ာ့တာေတြ လုပ္သင့္တယ္။

လင္-မယားအတူေနတာမွာလဲ အေျပာင္းအလဲေတြ ရွိလာမယ္။ (အီစထိုဂ်င္) ေဟာ္မုန္း နည္းလာလို႔ (ဗဂ်ိဳင္းနား) က ေျခာက္လာတာမို႔ အရင္ပံုစံနဲ႔ ဆက္ဆံရင္ နာမယ္။ ေခ်ာဆီေဆးကို သံုးႏိုင္ပါတယ္။ လိင္စိတ္လဲ ေျပာင္းတယ္။ စိတ္နည္းလာၾကသူက အေရအတြက္မ်ားတယ္။ မနည္းသူ၊ ပိုအဆင္ေျပသူလဲ ရွိေသးတယ္။ စိတ္ဖိအား၊ ရုပ္က်န္းမာေရး၊ အိမ္ေထာင္ေရးစတာေတြအေပၚ မူတည္လို႔ မတူၾကတာျဖစ္ တယ္။ အရင္ကလိုေနသူေတြကို သတိေပးစရာရွိတာက လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြက ေသြးဆံုးတာ ကို မသိၾကပါ။

ဘယ္လိုအေျပာင္းကေန ျပႆနာရွိရွိ ဆရာဝန္နဲ႔ညွိပါ။ ေဟာ္မုန္းေဆး ေပးမလား၊ မေပးဘူးလား ခ်ိန္ဆမယ္။ ေဟာ္မုန္း အစားထိုးကုသနည္း ေခၚတယ္။ ေနာက္တနည္းက ေဟာ္မုန္းနဲနဲသာပါတဲ့ ကိုယ္ဝန္ တားေဆးေပးႏိုင္တယ္။ စိတ္က်ေဆး၊ ေသြးက်ေဆး၊ ေမြးလမ္းထဲထည့္ရတဲ့ (အီစထိုဂ်င္) ေဟာ္ မုန္းေဆးေတြလဲ ေပးႏိုင္တယ္။ (ဘိုင္အိုအိုင္ဒန္တီကယ္) ေဟာ္မုန္းေပးနည္းလဲ ရွိတယ္။

ေသြးဆံုးသူေတြအတြက္ စိုးရိမ္စရာေတြက ႏွလံုးေရာဂါ နဲ႔ အရိုး မသန္မာမႈေတြ ျဖစ္တယ္။ က်န္းမာေနဘို႔ ရာ ေဆးစစ္ပါ။ ေသြးဖိအား၊ (ကိုလက္စေထာ)၊ ဆီးခ်ိဳေတြ စစ္ပါ။ ရင္သားကင္ဆာအတြက္ (မင္မိုဂရမ္) ရိုက္ပါ။ သားအိမ္ကင္ဆာအတြက္ (ပက္ပ္ တက္စ္) လုပ္ပါ။ အစာအာဟာရ၊ ကိုယ္လက္လႈတ္ရွားမႈ နဲ႔ စိတ္ေျဖေလွ်ာ့နည္းေတြ ျဖည့္ေပးပါ။

ေသြးဆံုးတာနဲ႔ (ေဘဆို-မိုတာ) လကၡဏာေတြျဖစ္တဲ့ ညေခြ်းထြက္မယ္၊ ေျခဖဝါး-လက္ဖဝါး-ကိုယ္ခႏၶာ ေခြ်း ထြက္မယ္၊ အိပ္လို႔မေကာင္း ျဖစ္မယ္။ ဒီလိုျဖစ္တာေတြကို (ေဘဆို-မိုတာ) လကၡဏာေတြလို႔ ေခၚတယ္။ အမ်ိဳးသမီး ၈၅% မွာ ျဖစ္ၾကတယ္။ စိတ္ပိုင္းသက္ေရာက္မႈေတြကလည္း အေတာ္သိသိသာသာ ဆိုးဆိုးဝါး ဝါးျဖစ္ႏိုင္တယ္။ စိတ္ဓါတ္က်မယ္၊ စိုးရိမ္စိတ္မ်ားမယ္၊ စိတ္တိုမယ္၊ အားယုတ္မယ္၊ အာရံုစိုက္ရတာ ခက္ခဲ မယ္။

ဘယ္လို အဆင္ေျပေအာင္လုပ္မလဲ -

(၁) ေယဘုယ်

• အဝတ္အစား ေအးတာေရြးဝတ္ပါ။
• ပန္ကာ၊ (ဝါတာ-ကူလာ)၊ ေလေအးစက္ သံုးပါ။
• ေအးတဲ့ေရ၊ ေဖ်ာ္ရည္၊ အစားအေသာက္ေရြးစားပါ။ (ေကဖင္း) ပါတာ ေလွ်ာ့စားပါ။ အရက္ ေလွ်ာ့ေသာက္ပါ။ အပူးအစပ္ ေလွ်ာ့စားပါ။ အဆီ ေလွ်ာ့စားပါ။ ေဆးလိပ္ျဖတ္ပါ။
• ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္လို႔ သက္သာတာေရာ၊ မထူးတာပါရွိတယ္။
• ေယာဂလုပ္ပါ။ အႏွိပ္ခံပါ။ တရားထိုင္ပါ။ အထူးေရခ်ိဳးနည္းလုပ္ပါ။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ခ်ပါ။
• ဗီတာမင္ ဘီ ၆ ေသာက္ေပးတာ တခ်ိဳ႕မွာ သက္သာတယ္။
• ဗီတာမင္ (အီး) ကေတာ့ နည္းနည္း အက်ိဳးရွိတယ္။

(၂) ေဆးသံုးနည္း

• Estrogen Replacement Therapy (အီစထိုဂ်င္) အစားထိုးေပးနည္း ၈ဝ-၉ဝ% သက္သာေစတယ္။
• Progesterone transdermal cream (20 grams/day) (ပရိုဂ်က္စတင္) လိမ္းေဆး
• (SSRIs) အက်ိဳးရွိတာေတြ႔ရတယ္။ ဥပမာ Venlafaxine (Effexor) 12.5 mg ကို တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ဒါမွမဟုတ္ 75 mg ကို ညအိပ္ရာဝင္ေသာက္ပါ။ Paroxetine (Paxil CR) 12.5 to 25 mg ကို တေန႔ ၄ ၾကိမ္ေသာက္ပါ။ Gabapentin (Neurontin) 300 mg ကို တေန႔ ၃ ၾကိမ္။ Aldomet 250 mg ကို တေန႔ ၂ ၾကိမ္။

(၃) (ဟာဘယ္လ္) ေဆးေတြ

• Black Cohosh နဲ႔ Soy ပဲပုတ္ အက်ိဳးရွိတာေတြ႔ရတယ္။ ဒါေပမဲ့
• Dong Quai, Evening Primrose Oil နဲ႔ Red Clover ေတြက မထူးတာေတြ႔ရတယ္။

Dr. တင့္ေဆြ